خط مهندسی
مجله ی آنلاین مهندسی

گزارش انرژی های تجدیدپذیر در ایران

1 31,140

دغدغه ی انرژی در جهان

بحث درباره انرژی‌های نو سال‌هاست که در جهان و حتی ایران رونق گرفته و در جهت توسعه‌ی استفاده از این مناابع نامحدود اقدامات مهمی نیز صورت گرفته است. از جمله این اقدامات می‌توان توسعه‌ی فناوری‌های وابسته به انرژی های تجدیدپذیر و نیز توافق‌های بین الملی مانند توافق حاصل شده در کنفرانس پاریس دانست که ایران نیز به آن پیوسته است.

توافق حاصل از کنفرانس پاریس یکی از مواردی است که لزوم توجه به این مساله را در کشور ما دوچندان می‌کند.

ردپای سلول‌های خورشیدی را  می‌توان در نقاط مختلف شهرهای بزرگ کشور از جمله در پارک پردیسان تهران، پشت‌بام برخی از منازل یا حتی تعدادی از بانک‌ها، برخی از تابلوهای تبلیغاتی یا در معدودی از پارک‌ها مشاهده کرد.

برای آشنایی بیشتر با منابع مختلف انرژی و پتانسیل‌های انرژی های تجدید پذیر، مطالعه‌ مقاله‌ی  “۱۰ منبع اصلی انرژی” را در  مجله خط‌ مهندسی به شما توصیه می‌کنیم.

همچنین مطالعه مقاله “انرژی واقعاً چیست” را نیز توصیه می کنیم.

از اینرو بر آن شدیم که در این نوشته در خط مهندسی گزارش روندی از اخبار توسعه‌ی انرژی‌های تجدید‌پذیر در ایران تهیه کرده و در اختیار علاقه مندان به انرژی و محیط زیست قرار دهیم.

پرتوکل کیوتو و کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای

در سال ١٩٩٧ میلادی کنوانسیون تغییرات آب و هوایی با هدف تثبیت غلظت گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر، پروتکل کیوتو را مطرح کرد که به موجب آن کشورهای صنعتی ملزم به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای شده‌اند و هدف اصلی از این کنوانسیون دست‌یابی به تثبیت غلظت گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر تا سطحی است که مانع تداخل خطرناک فعالیت‌های بشری با سیستم آب و هوایی شود و چنین سطحی در چارچوب زمانی مناسب قابل اجرا خواهد بود تا اکوسیستم‌ها به‌طور طبیعی خود را با تغییرات آب و هوایی تطبیق دهند و اطمینان حاصل شود که امنیت غذایی تهدید نمی‌شود و توسعه اقتصادی به‌طور پایدار ایجاد می‌شود.

سهم انرژی های تجدیدپذیر در تأمین انرژی کشور چقدر است؟

در حال حاضر در ایران عمده‌ی انرژی مورد استفاده، از سوخت‌های فسیلی تأمین می‌شود. اقدامات مثبتی که در سال‌های اخیر با ساخت سدهای متعدد و اتمام پروژه‌ی نیروگاه هسته‌ای بوشهر انجام گرفت، باعث افزایش سهم انرژی هسته ای و انرژی برقابی در سبد انرژی کشور شد. با این‌حال ایران کشوری گرم و خشک است و تولید برق از نیروگاه‌های آبی منبع پایداری برای تأمین انرژی به حساب نمی‌آید. از طرفی هم اکنون به دلیل زیان بسیار انرژی هسته‌ای به محیط زیست، ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای در اروپا متوقف شده و سرمایه گذاری ‌های کلانی روی انرژی خورشیدی صورت گرفته است. از اینرو واضح و مبرهن است که ایران با وجود پتانسیل‌های بسیار، چقدر از قافله‌ی انرژی‌های نو عقب مانده است.

در سال ۱۳۹۲ سایت الف در مصاحبه با دکتر امیرحسین قرشی کارشناس ارشد انرژی های نو در ایران ذکر می‌کند :

الان می بینیم که کشور ما که در زمینه تحقیقات و ساخت تجهیزات تا چند سال پیش در منطقه پیشتاز بود، تبدیل به وارد کننده تجهیزات عمدتاً بی کیفیت از چین، هند و ترکیه شده که مشکلات بسیاری برای این بخش به وجود آورده است و این مساله برای عموم مردم تصویر ذهنی بدی نسبت به استفاده از این انرژی ها ایجاد نموده و موجب از دست رفتن اعتماد آنها و فرهنگ سازی منفی نسبت به جایگزینی سوخت فسیلی با این انرژی ها شده است. همچنین بایستی این را گفت که اجرای برنامه هدفمندسازی یارانه ها، فرصتی تاریخی برای گسترش استفاده از انرژی های تجدیدپذیر به بهترین شکل به وجود آورد اما به جای اینکه با تکیه بر توان داخلی از این فرصت بهره بگیریم شروع به واردات گسترده تجهیزات از چین و غیره کردیم و بازار توسط شرکتهای واردکننده عمدتاً غیر متخصص و قطعات بی کیفیت اشباع شد؛ به طوریکه بسیاری از سازندگان مطرح و با سابقه در کشور با مشکلات شدید اقتصادی مواجه شده و بعضاً تعطیل شدند.
این امر اکنون دیگر بدیهی است که با توجه به روند افزایشی تقاضای مصرف انرژی در کشور از سوئی و کاهش منابع انرژی فسیلی طی دهه های آینده، نیازمند سایر منابع انرژی به ویژه انرژی های نو هستیم. این در حالی است که ما هم اکنون هم به دلایل متعدد دچار کمبود در تامین انرژی هستیم و آنگونه که باید نمی توانیم نیازهای انرژی بخشهای مختلف را تامین کنیم که مثال آن کمبود گاز در روزهای سرد زمستان است که سالهاست دچار آن هستیم. ما بایستی توجه کافی داشته باشیم که ذخایر انرژی های فسیلی بالاخره تمام شدنی و تجدید ناپذیرهستند و دیگر اینکه نیاز ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه مرتباً رو به افزایش است که پیش بینی شده تا سال۱۴۰۴ و افق چشم انداز بیست ساله با رشد اقتصادی ۸ درصدی، فقط در بخش الکتریسیته به حدود ۲۰۰ هزار مگاوات برسد که فقط بخشی از آن یعنی ۲۰۰۰۰ مگاوات، از انرژی هسته ای تامین خواهد شد که آن هم منوط به نبود محدودیتهای فعلی در این خصوص است. بدین ترتیب تامین این نیاز اساسی کشور فقط با داشتن سهم مناسب برای انرژی های نو قابل دستیابی خواهد بود.
سهم-مصرف-انرژی
همانطور که در شکل بالا مشاهده می شود در سال ۲۰۱۱ بالغ بر ۹ درصد از کل انرژی استفاده شده در کل حوزه ها و بخشهای مختلف آمریکا را انرژی تجدید پذیر تشکیل می دهد. از این ۹ درصد حدود ۱۳ درصد را باد، میزان ۳۵ درصد را انرژی آبی، بالغ بر ۲ درصد را زمین گرمایی، نزدیک به ۴۸ درصد را زیست توده و بیش از ۲ درصد را انرژی خورشیدی تشکیل می دهد. این در حالی است که تولید انرژی در ایران به طور مرسوم حول محور استفاده از سوختهای فسیلی ارزان می چرخد و انرژیهای نو و تجدید پذیر از رشد و توسعه قابل دفاعی برخوردار نیستند.
مصرف-انرژی-ایران

استفاده از مجموعه انرژی تجدید پذیر در ایران هنوز کمتر از یک درصد از کل مصرف انرژی در کشور است. مطابق برنامه پنجم توسعه  استفاده از انرژی تجدید پذیر باید تا مارس ۲۰۱۵ به ۱,۵ درصد افزایش پیدا کند. با این وجود تحریمهای خارجی سرعت سرمایه گذاری خارجی و توسعه انرژی تجدید پذیر را در ایران کاهش داده است.

کمربند-خورشیدی-انرژی

اروپا تا سال ۲۰۵۰ قبل از این که سوختهای فسیلی در کمربند طلایی خورشید جهان به پایان برسد ۲۰ درصد از انرژی خود را از طریق سرمایه گذاری در بیابانهای همین کشور ها که بیشترین سوختهای فسیلی را دارند و با رنگ آبی در تصویر نمایان است به دست خواهد آورد .

در جنوب خلیج فارس سلطان احمد الجابر، وزیر کشور امارات، در حاشیه اجلاس ابوظبی به خبرنگاران مدعی شد با این که کشورش سابقه‌ای طولانی در صادرات منابع انرژی فسیلی دارد اما اکنون  به صادرکننده انرژی‌های تجدیدپذیر نیز بدل شده است.

به زبان ساده، امارات اکنون نه تنها نفت صادر می‌کند بلکه می‌تواند به همسایگان خود برق حاصل از انرژی خورشیدی و باد را نیز صادر کند و این در حالی‌ است که در شمال خلیج فارس یعنی در ایران منابع انرژی‌های تجدید شونده فراوان‌تر از کشورهای جنوبی‌است.

در سال ۱۳۹۱ بالغ بر ۹۸۵۹,۲ مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر اعم از آبی، بادی، خورشیدی و بیوگاز در حال بهره برداری بوده است. علاوه بر این ظرفیت نیروگاهی، حدود ۳۲.۱ مگاوات نیز سیستمهای کوچک فتوولتاییک جهت روشنایی معابر و جاده ها، چراغهای راهنمایی، سیستمهای مخابراتی و برق رسانی روستایی به کار گرفته شده است.

در ادامه در بهمن سال ۱۳۹۳ مدیرعامل سازمان انرژیهای نو ایران در گفتگو با شانا توضیحاتی ارائه داده است که در صورت عملی شدن، می‌توان امید بیشتری به توسعه‌ انرژی‌های تجدید‌پذیر داشت:

اقدامات دولت در راستای توسعه‌ی انرژی‌های تجدید‌پذیر

سازمان انرژی های نو ایران اقدامهای گسترده ای برای توسعه انرژی های تجدیدپذیر در سراسر کشور انجام داده است که یکی از این موارد، تامین انرژی پایدار و قابل دسترس برای مناطق محروم و دور افتاده به منظور بهبود وضعیت زندگی و توسعه شرایط اجتماعی آنها از طریق سیستم های فتوولتائیک بوده است که در این مسیر برای بیش از ۱۰۰۰ خانوار روستایی در استانهای قزوین، اردبیل، خوزستان، فارس، زنجان، مازندران، کرمان، سمنان و … ، برق رسانی از طریق این سیستمها صورت گرفته است.

در حال حاضر و با آغاز دولت یازدهم (تاریخ گزارش مربوط به سال ۱۳۹۳ است) و با وجود محدودیتهای دولت در خصوص اجرای پروژه های عمرانی جدید، تمام تلاش متمرکز بر وضع قوانین و مقررات تشویقی برای سرمایه گذاری و ورود بخش خصوصی به حوزه تجدیدپذیرها شده و رویکردهای حمایتی از بخش خصوصی به منظور توسعه انرژی های تجدیدپذیر، شدت دو چندان یافته است که به عنوان نمونه در این خصوص، می توان به این اقدامها اشاره کرد :

سلول-خورشیدی-پشت-بام-تهران

  • خرید تضمینی برق تجدید‌پذیر

افزایش رقم خرید تضمینی برق تجدیدپذیر از نیروگاه های انرژیهای نو و پاک که معادل ۴۶۲۷ ریال بر کیلووات ساعت است. قرارداد خرید تضمینی برق از این نیروگاهها برای یک دوره ۵ ساله منعقد می شود که پس از این دوره نیز برق نیروگاههای مربوطه در قالب قرارداد دو جانبه یا بورس انرژی و یا بازار برق به صورت بلند مدت قابل خرید خواهد بود.

  • قانون دریافت عوارض از برق

قانون دریافت عوارض از برق به منظور توسعه انرژیهای تجدیدپذیر که در آن وزارت نیرو افزون بر دریافت بهای برق به ازای هر کیلووات ساعت برق فروخته شده مبلغ سی‌ ‌ریال در قبوض مربوطه درج و از مشترکین برق به‌استثنای مشترکین خانگی روستایی دریافت می کند که درحدود نیمی از منابع مذکور حاصله در حمایت از تولید برق تجدیدپذیر و پاک هزینه می شود.

  • قانون ایجاد تعهد به تحویل سوخت مایع صرفه جویی شده

قانون ایجاد تعهد به تحویل سوخت مایع صرفه جویی شده یا معادل آن به مدت ۲ سال از ابتدای بهره برداری نیروگاه تجدیدپذیر به سرمایه گذاران بخش خصوصی، نیروگاه تجدیدپذیر (به ازای هر ۳,۷۲ کیلووات ساعت تولید الکتریسیته، معادل ۱ لیتر)

در سالهای اخیر با توجه به آگاهسازی که توسط سازمان انرژی‌های تجدید‌پذیر صورت گرفته است، سطح آگاهی عمومی مردم در این زمینه افزایش یافته و نگرش جامعه درباره انرژیهای تجدیدپذیر بهبود یافته است به گونه ای که بخش خصوصی تا ابتدای بهمن ماه امسال در بخش انرژی خورشیدی ۳۷,۹۲ مگاوات ظرفیت نصب شده داشته است. این میزان ظرفیت نصب شده نشان از استقبال مردم دارد.

امیدواریم این صحبت ‌های جذاب عملی شده باشد! و ایران در حوزه انرژی نیز به طور پایدار در جهت چشم انداز ۱۴۰۴ پیشروی کند.

در آغاز تیر ماه سال ۱۳۹۴ نیز جام‌جم آنلاین در گزارش کاملی به انرژی های تجدید‌پذیر پرداخته است که در ادامه گزیده‌های آن را مشاهده می‌کنید :

پتانسیل ایران در استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر (انرژی‌های نو)

در توجیه انرژی‌های نو باید این نکته را مورد توجه قرار داد که ما از کشورهایی هستیم که در کمربند تابشی انرژی خورشید قرار داریم و بر این اساس در کشور ما پتانسیل بالایی از انرژی خورشیدی از خراسان شمالی تا تبریز وجود دارد. جنوب کشور نیز از این نظر در شرایط خوبی قرار دارد.

ما در کشور سالانه ۳۰۰ روز آفتابی داریم. در چنین شرایطی نیاز به لوله‌گذاری برای انتقال گاز نیست. هرجایی که اراده کنید می‌توانید از انرژی خورشیدی برای تولید برق استفاده کنید.

منابع بسیار زیادی برای بهره‌برداری از انرژی باد در کشور شناسایی شده است که می‌توان در این مناطق نیروگاه‌های بادی نصب کرد. این نیروگاه‌ها به شیوه اقتصادی برق تولید می‌کنند. ما در محاسباتمان در کل کشور دکل‌های بادسنجی نصب کرده‌ایم و برای پتانسیل انرژی بادی کشور محاسبات دیجیتالی انجام داده‌ایم.

بیش از دوسوم ظرفیت نیروگاه‌های فسیلی را که از نفت و گاز استفاده می‌کنند می‌توانیم از انرژی بادی تامین کنیم.

اکنون بیش از دوسوم ظرفیت نیروگاه‌های فسیلی را که از نفت و گاز استفاده می‌کنند می‌توانیم از انرژی بادی تامین کنیم و این منبع نفت و گاز صرفه‌جویی شده منبع ارزشمندی است که می‌تواند ارزش افزوده چند صد برابری ایجاد کند که می‌توان در حوزه پتروشیمی و صادرات از آن بهره گرفت. اگر ما بتوانیم در این مسیر حرکت کنیم در عین حال که می‌توانیم امنیت انرژی را تامین کنیم و پیامدهای زیست‌محیطی ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی را به حداقل رسانده و از افزایش درجه حرارت زمین و اثرات جوی پیشگیری کنیم، می توانیم در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنیم.

مقایسه بازدهی انرژی‌های تجدیدپذیر با نیروگاه‌های سوخت فسیلی

متاسفانه راندمان نیروگاه‌های حرارتی که نفت و گاز می‌سوزانند حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد است. یعنی در بهترین نیروگاه‌هایی که براساس استانداردهای روز دنیا در کشور برق تولید می‌کنند بیشینه راندمان برای سیکل ترکیبی از ۵۰ درصد افزایش پیدا نمی‌کند. بین یک‌سوم تا نیمی از سرمایه نفت و گاز که وارد این نیروگاه‌ها می‌شود به شکل حرارت و آلاینده‌های جوی به هدر می‌رود.

خطوط انتقال ما هم تلفات زیادی دارد. خطوط انتقال از نیروگاه به مصرف‌کننده تلفات ۲۰ تا ۲۵ درصدی دارد. این هم یک بحران دیگر است. در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر چنین محدودیت‌هایی وجود ندارد. برای مثال وقتی تصمیم می‌گیرید خانه‌ای را به سیستم انرژی خورشیدی مجهز کنید همانجا که فضایی را به استقرار این سیستم اختصاص داده‌اید می‌توانید بدون تلفات انرژی تولید کرده و مصرف کنید.

ایجاد اشتغال با سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدید‌پذیر

پتانسیل ایجاد صد هزار شغل با سرمایه گذاری در انرژی‌های بادی قابل دستیابی است.

به ازای یک مگاوات توربین بادی برای ده نفر اشتغال زایی می‌شود. اگر بتوانیم این را در مقیاس معادل ۴۰۰۰ تا ده هزار مگاوات در کشور ایجاد کنیم برای افراد زیادی اشتغال ایجاد خواهد شد. کشور ترکیه پیش از ما احداث نیروگاه‌های بادی را مورد توجه قرار داده و حدود ۴۰۰۰ مگاوات نیروگاه بادی در این کشور نصب شده است. در حالی که ما بعد از مجموعه‌ای از قوانین حمایتی که توانسته‌ایم در کشور وضع کنیم و مورد حمایت دولت و مجلس و دستگاه‌های حکومتی قرار گرفته برای خرید برق تولید شده از این منابع ۴۰۰ تومان یارانه در نظر گرفته شده است.

توربین-های-بادی-در-ایران

توانیر برق فسیلی را کیلووات ساعتی ۶۰ تا ۷۰ تومان می‌خرد و ما به ازای هر کیلووات ساعت برق تولید شده از این منابع تجدیدپذیر ۴۶۰ تا ۴۷۰ تومان می‌پردازیم که این یارانه از محل بودجه کشور تامین می‌شود. اما متاسفانه نتوانسته‌ایم در این زمینه پیشرفتی داشته باشیم.

موانع و محدودیت‌های توسعه‌ی انرژی خورشیدی در ایران

از این گزارش نیز می‌توان روند رو به رشد و سیاست گذاری‌های مسئولانه‌ای را در این زمینه مشاهده کرد اما موانعی نیز وجود دارد :

در یک نیروگاه خورشیدی ۱۰ تا ۱۲سال طول می‌کشد تا به سودآوری برسیم. البته اگر این فناوری در کشور بومی‌سازی شود این زمان به مراتب کوتاه‌تر خواهد بود. اکنون بانک‌ها برای حمایت از بخش خصوصی زیربار نمی‌روند. شرکت‌های خصوصی هم توان محدودی دارند و نمی‌توانند بدون حمایت پیش روند.

انرژی خورشیدی در عین حال که با چنین محدودیت‌هایی مواجه است می‌تواند مزیت‌های بسیاری همراه داشته باشد. انرژی بادی فقط به شکل نیروگاه‌های بادی قابل استفاده است اما انرژی خورشیدی علاوه بر شکل نیروگاهی، به شکل پراکنده نیز قابل بهره‌برداری است.

اکنون بسیاری از روستاهای دور افتاده به این سیستم مجهز شده است و برای حدود ۱۰۰۰ خانواده ۱.۵ کیلووات برق فتوولتائیک تامین می‌شود.

در هرجایی از کشور از واحدهای مسکونی تا مناطق دورافتاده در روستاها می‌توان از انرژی خورشیدی برای تولید برق بهره گرفت. اکنون بسیاری از روستاهای دور افتاده به این سیستم مجهز شده است و برای حدود ۱۰۰۰ خانواده ۱.۵ کیلووات برق فتوولتائیک تامین می‌شود. همه مسئولان در تلاش هستند تا بتوانند از قابلیت‌های انرژی خورشیدی در ابعاد گسترده‌تری بهره گیرند.

علاوه بر این شرکت‌های چینی که در زمینه تولید سلول‌های خورشیدی فعالیت می‌کنند چون در بازارهای اروپا و آمریکا همه درها را بسته می‌بینند، با قیمت‌های پایین این محصول را در کشور ما عرضه می‌کنند که این موضوع می‌تواند بازار تولیدکنندگان داخلی را تحت‌الشعاع قرار دهد.

قیمت‌تمام‌شده هر کیلووات پنل خورشیدی حدود پنج میلیون تومان تمام می‌شود این در حالی است که محصول مشابه چینی با گارانتی چهار ساله با نصف این هزینه در بازار عرضه می‌شود. این یکی از دیگر دغدغه‌های پیش رو است. صحبت کردن درباره عملی شدن چنین طرح و ایده‌هایی آسان است اما ۱۴ سال است که ما از نزدیک با این محدودیت‌ها و موانع مواجه هستیم. اخیرا گزارشی درباره آخرین وضع نیروگاه‌های فتوولتائیک در سطح دنیا از سوی سازمان انرژی‌های نو ایران ارائه شده است که نشان می‌دهد ما در مقایسه با دیگر کشورها هنوز خیلی عقب هستیم.

سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدید‌پذیر ایران، مورد علاقه‌ی شرکت های خارجی

از طرفی دیگر دیجی‌کالا‌مگ نیز گزارش جالبی از وضعیت انرژی‌های تجدید‌پذیر در ایران ارائه می‌دهد :

چند ماه پیش همزمان با امضای توافق‌نامه همکاری انرژی‌های پاک میان شرکت اسپانیایی بِستر (Bester Company) و طرف ایرانی، یک کارشناس انرژی‌های نو به نام «اسمیتی میتال» (Smiti Mittal) در وب‌سایت «فناوری پاک» (Clean Technica) این‌طور نوشت: «ایران درصدد است که ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر خود را تا سال ۲۰۱۸ میلادی تا حدود ۵ گیگاوات افزایش دهد و بخش اعظم آن هم از طریق فناوری انرژی بادی تامین خواهد شد. دولت ایران در تلاش است تا با برداشتن یک گام برجسته ظرفیت بهره‌برداری از انرژی خورشیدی را حداقل ۵۰۰ مگاوات ارتقاء بخشد و همه‌ی این‌ها در حالی است که ساخت و راه‌اندازی نیروگاهی به ظرفیت ۴۰۰ مگاوات پیش‌تر آغاز و ضمناً قراردادهای پروژه‌های ۹۰۰ مگاواتی نیز امضاء شده است.»

میتال یکی از مهندسان مشاور شرکت انگلیسی «موت‌مک‌دونالد» (Mott MacDonald Group) است که در زمینه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر بالاخص سلول‌های انرژی خورشیدی، ساختمان‌های سبز و سوخت‌های بیولوژیکی تخصص و تجربه فراوانی دارد. این کارشناس باور دارد که ایران نه‌تنها در حال حاضر انگیزه‌ی کافی دارد بلکه حتی از ظرفیت خوبی هم برخوردار است.

ایران تا ۳ سال آینده ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر خود را تا حدود ۵ گیگاوات افزایش می‌دهد.

در ۲۷ آبان (سال ۱۳۹۴) مقاله‌ی دیگری در مورد ایران به قلم همین نویسنده در وبسایت فناوری پاک منتشر گردید که در آن به پروژه‌ی ساخت نیروگاه خورشیدی در استان تهران و با همکاری مهندسان آلمانی اشاره شد. این قرارداد که به تازگی توسط وزیر نیرو امضاء شده، شرکت آلمانی را موظف به ساخت یک نیروگاه خورشیدی با ظرفیت تقریبی ۱۲۵۰ گیگاوات می‌کند.

تاکنون نام این شرکت آلمانی که قرار است چندین نیروگاه خورشیدی را در استان‌های مختلف کشور راه‌اندازی کند، اعلام نشده اما آن‌طور که از خبرها استناد می‌شود، برمبنای این قرارداد پروژه‌های خورشیدی به ظرفیت ۵۰۰ مگاوات در استان تهران (پروژه ۱۵۰ مگاواتی در کهریزک، ۲۰۰مگاواتی در ورامین و ۱۵۰ مگاواتی در ملارد) و ۷۵۰ مگاواتی در اصفهان مرکزی و شمال غربی تبریز در دستورکار قرار خواهند گرفت و انتظار می‌رود تا پایان اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۶ هم به اتمام برسند.
(آیا این وعده محقق شده است؟ در بخش نظرات با ما در میان بگذارید)

در حال حاضر چندین شرکت خارجی درصدد هستند تا در بازار انرژی‌های پاک ایران سرمایه‌گذاری کنند. تب آلمانی‌ها و عطش آن‌ها برای ساخت نیروگاه‌های بادی‌ در ایران ظاهراً از بقیه کشورها تندتر است.

اسمیتی میتال در مقاله‌ی خود چنین جمع‌بندی می‌کند که این پروژه تنها بخشی از هدف بلندمدت دولت ایران برای استقرار نیروگاه‌هایی به ظرفیت تقریبی ۵ گیگاوات است. وی ضمناً به اجرای پروژه‌ی نیروگاه بادی با ظرفیت ۵۰۰ مگاوات و پروژه‌های بیومس با ظرفیت ۱۰۰ مگاوات که پیش‌تر آغاز شده، اشاره می‌کند و می‌نویسد: «در حال حاضر چندین شرکت خارجی درصدد هستند تا در بازار انرژی‌های پاک ایران سرمایه‌گذاری کنند.

شرکت‌های آلمانی از جمله مهمترین گروه‌هایی هستند که انتظار دارند تا سال آینده بتوانند برنامه‌ی ساخت نیروگاه‌های بادی‌شان را در ایران اجرایی کنند. در ضمن کنسرسیوم شرکت‌های ایران، هندوستان و کره جنوبی نیز تشکیل شده و درصدد است تا در استان خوزستان و با صرف هزینه‌ای معادل ۱۰ میلیارد دلار پارکی موسوم به پارک انرژی بسازد و نکته جالب هم اینجاست که ظرفیت انرژی خورشیدی پیش‌بینی شده برای این مجموعه یک گیگاوات تخمین زده شده است.»

خوشبختانه توجه به مساله‌ی انرژی‌های پاک در کشور رو به گسترش است. دولت مصمم است با جذب متخصصان خارجی و داخلی هرچه محکم‌تر در این عرصه گام بردارد. اما هنوز انرژی‌های پاک آن‌طور که باید و شاید جدی گرفته نمی‌شوند از جمله می‌توان به جای خالی سرمایه‌گذاری هر چه بیشتر بخش خصوصی و دولتی در این عرصه اشاره کرد.

توافق کنفرانس پاریس یکی از مواردی است که لزوم توجه به مساله انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر را در کشور ما دوچندان می‌کند.

نیروگاه-خورشیدی

ظرفیت‌های ایران برای استفاده از انرژی خورشیدی

کشور ما ایران یکی از کشورهایی است که نه‌تنها بر روی «کمربند خورشیدی» (Solar Belt) واقع شده بلکه در عین حال جزء کشورهایی است که پتانسیل بسیار بالایی برای استفاده از انرژی خورشیدی دارند. پروژه‌های امکان‌سنجی نشان می‌دهند که سایر عناصر لازم برای این کار نیز در کشور ما وجود دارد، بعنوان مثال می‌توان از دسترسی به منابع غنی سیلیکون در ۹۰ درصد از زمین‌های کشور یاد کرد. سیلیکون همان ماده‌ی خامی است که برای تولید سلول‌های فتوولتائیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.

منظور از فتوولتائیک پدیده‌ای است که در اثر آن انرژی تابشی مستقیماً به انرژی الکتریکی تبدیل می‌شود. یک فاکتور مهم دیگر امکان دسترسی به زمین‌هایی است که عملاً هیچ کاربری خاصی ندارند و می‌توانند به راحتی برای نصب و استقرار سیستم‌های خورشیدی مورد استفاده قرار گیرند.

از جمله ویژگی‌های مثبت سیستم‌های فتوولتائیک قابلیت آن‌ها در انتخاب توان‌های مختلف، سازگاری‌شان با سیستمهای الکتریکی موجود (AC/DC) ، عدم نیاز آن‌ها به سوخت و یا شبکه سراسری برق و در عین حال عدم آلودگی محیط‌زیست است.

کارشناسان باور دارند که جایگزینی تدریجی انرژی‌های پاک بالاخص انرژی خورشیدی با سوخت‌های فسیلی برای کشور ما به دلیل ارزش‌های افزوده‌ای که به همراه دارد، یک اقدام موثر و در عین حال ضروری است. ایران می‌تواند و باید امنیت انرژی خود را در درازمدت افزایش دهد و لازمه‌ی اینکار تغییر مسیر از سمت سوخت‌های فسیلی به سمت انرژی‌های پاک است. نباید فراموش کرد که اشتغال‌زایی موثر حاصل از این تغییر رویه، حفاظت از محیط‌زیست و توسعه‌ی پایدار همه و همه از جمله دستاوردهایی این تغییر رویه است.

تابش-خورشید-در-ایران

جلوگیری از استخراج سوخت‌های فسیلی به دلیل مضرات زیست محیطی

ذخایر موجود سوخت‌های فسیلی اعم از نفت، گاز و ذغال‌سنگ اگر به طور کامل استخراج شوند، قریب ۲.۸ تریلیون تن دی‌اکسیدکربن تولید خواهند کرد و این در حالی است که ۱ تریلیون تن دی‌اکسیدکربن دمای جو زمین را بیشتر از ۲ درجه‌ی سلسیوس افزایش خواهد داد.

اقتصاددان ارشد شرکت نفت و گاز بی‌پی(BP) «اسپنسر دیل» (Spencer Dale) در آخرین واکنش رسانه‌ای خود در روزنامه‌ی گاردین به نکته‌ی قابل تعمقی اشاره کرده است: «نگرانی‌ها درباره تغییرات اقلیمی و انتشار گازهای گلخانه‌ای بالاخص کربن احتمالاً باعث خواهد شد که استخراج باقیمانده‌ی منابع نفتی جهان در آینده‌ی نزدیک با مشکل جدی مواجه شود. ذخایر موجود سوخت‌های فسیلی اعم از نفت، گاز و ذغال‌سنگ اگر به طور کامل استخراج شوند، قریب ۲.۸ تریلیون تن دی‌اکسیدکربن تولید خواهند کرد و این در حالی است که ۱ تریلیون تن دی‌اکسیدکربن دمای جو زمین را بیشتر از ۲ درجه‌ی سلسیوس افزایش خواهد داد.»

لابد به خاطر دارید که شعار کنفرانس اخیر پاریس نیز جلوگیری از همین ۲ درجه سلسیوس افزایش دما عنوان شد! یعنی دقیقاً همین‌جاست که می‌توان گفت پاشنه‌ی آشیل کنفرانس پاریس خود را نشان می‌دهد. اسپنسر دیل در ادامه سخنان خود می‌افزاید: «قیمت پایین نفت در بیش از یک سال گذشته عملاً باعث این شد که بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها معلق بمانند از طرف دیگر دلیل محکمی هم وجود ندارد که برمبنای آن بتوان قیمت نسبی را در آینده افزایش داد لذا حرکت به سمت یک اقتصاد نوین ضروری به نظر می‌رسد.»

بومی سازی فناوری‌‌های زیرساخت انرژی‌های نو

مهر ماه سال ۹۴ نیز در زمینه مهم توسعه فناوری های زیرساخت انرژی های نو و بومی سازی فناوری، شبکه اطلاع رسانی برق و انرژی گزارش جالبی ارایه می‌دهد :

در دو دهه اخیر در راستای انتقال و ارتقای فناوری انرژی های تجدیدپذیر (خورشیدی، بادی و غیره) اقداماتی چند انجام شده که به تبع آن افزایش اشتغال و صرفه جویی انرژی را به دنبال داشته است.

شرکت تولیدی فیبر نوری و برق خورشیدی از مجموعه شرکت های مخابراتی و مشتمل بر دو کارخانه تولیدی فیبر نوری و کارخانه تولید برق خورشیدی است. شروع نصب و راه اندازی آن از سال ۱۳۷۱ و به ترتیب با برق خورشیدی (واحدهای تولیدی سلول و ماژول) و سپس فیبر نوری بوده است.

گروه صنعتی ‘سدید’ با برخورداری از دانش فنی و تجربیات تخصصی فراوان در سال ۱۳۷۹ قراردادی را در زمینه احداث خط تولید توربین بادی ۶۶۰ کیلوواتی با همکاری شرکت دانمارکی ‘وستاس’ (که یکی از مهمترین شرکت های طراح و سازنده توربین بادی در جهان است) منعقد کرده و مسؤولیت اجرایی این قرارداد را برعهده شرکت ‘صبا نیرو’ نهاده است.

عملیات ایجاد کارخانه تولید پره های کامپوزیتی توربین باد و مونتاژ ماشین(Nacell) که دارای بیش از هفت هزار و ۵۰۰ مترمربع سالن های سرپوشیده است در سال ۱۳۸۱ به پایان رسید و ماشین آلات مربوطه در یک مقطع زمانی شش ماهه تحت نظارت کارشناسان دانمارکی با موفقیت نصب و راه اندازی شد.

نبود تخصیص اعتبارات کافی، مهمترین محدودیت توسعه انرژی های پاک در کشور

در ایران طی سال های اخیر ضرورت جای دادن انرژی های پاک در سبد انرژی کشور، مورد توجه قرار گرفته است، اما نبود تخصیص اعتبارات کافی اجازه نداده تا نیروگاه های بزرگی احداث شود و این در حالی است که به اعتقاد صاحب‌نظران این حوزه، تمام نیاز برق ایران از طریق انرژی خورشیدی قابل تامین است.

چنین ظرفیتی در کشور در حالی بدون استفاده مانده که تولید برق در ایران اعم از احداث و نگهداری نیروگاه ها و تولید برق، سالانه دهها میلیارد دلار سوخت و درآمد ارزی کشور را می بلعد.

آسیا، پیشرو در بهره برداری از انرژی خورشیدی

‎در حالی که ظرفیت تابش خورشید در ایران، از اکثر کشورهای آسیایی بیشتر است، چین، ژاپن و هند برای تامین نیاز انرژی در بخش های مختلف کشورشان با انرژی خورشیدی، طرح هایی به ارزش میلیاردها دلار در دست اجرا دارند.

در چنین شرایطی، هند طرح پیشین خود برای ۱۹ میلیارد دلار سرمایه گذاری و افزایش ظرفیت تولید انرژی خورشیدی به میزان ۲۰ گیگاوات تا سال ۲۰۲۰ را اصلاح کرد تا در طرح جدید، ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری برای دستیابی به ظرفیت تولید ۱۰۰ گیگاوات برق تا سال ۲۰۲۲میلادی پیش بینی شود‏‎.‎‏ اما رقابت برای توسعه انرژی خورشیدی در آسیا، فقط به هند و چین محدود نمی شود. دولت ژاپن نیز برنامه ای ۷۰۰ میلیارد دلاری در دست دارد و امیدوار است تا سال ۲۰۳۵ میلادی، تا ۳۵ درصد از کل منابع انرژی این کشور از خورشید تامین شود‎.

در این نوشته تلاش برآن بود که بدون جهت گیری سیاسی و اظهار نظر تخصصی، گزیده‌ای از اخبار و مصاحبه‌ها با سران و مسوولان انرژی در کشور و با ذکر تاریخ، گردآوری شود.

اما تنها مسوولان نیستند که باید به فکر باشند. چه بهتر که خودمان بیشتر در جهت صرفه جویی در مصرف انرژی گام برداریم، چه بسا خاموش کردن لامپ‌های اضافی، استفاده‌ی صحیح از وسایل گرمایشی و سرمایشی، جایگزینی پنجره‌های دوجداره و حتی تذکر به کسبه‌ی گرامی در آب پاشی کردن خیابان در جلوی محل کسبشان! تأثیر شگرفی، بدون نیاز به سرمایه‌گذاری کلان، در توسعه‌ی انرژی و کمک به محیط زیست داشته باشد. به هر حال از نظر نویسنده توسعه‌ی فرهنگی به دنبال خود، توسعه‌ی اقتصادی و فناوری نیز می‌آورد.

گردآوری و نگارش : خط مهندسی

در آخر نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید. نظر شما درباره استفاده از انرژی‌های تجدید‌پذیر به خصوص در ایران چیست؟

 

 

 

نظرات
  1. ملکی می گوید

    باسلام
    مطالب مفید و جالبی بود. متاسفانه کشور ما ظرفیت های خوب و بسیار عالی در این زمینه دارد اما هر چه زمان میگذرد قدر و ارزش این انرزی های خدادادی را نمی دانیم و بخاطر موانع و محدودیت های داخلی و خارجی، همچنان انهارا از دست می دهیم.

نظر شما درباره این مطلب

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.